Czy czekając na wyrok sądu (za jazdę bez uprawnień) można zdawać egzamin na prawo jazdy kat. B?

Prowadzenie pojazdu bez ważnego prawa jazdy pociąga za sobą poważne konsekwencje, które oznaczają nie tylko kary finansowe, ale też prawne. Obecnie kara grzywny może wynieść od 1500 nawet do 30.000 zł. Dodatkowo każda sprawa trafia do sądu, gdzie będzie orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów na okres od 6 miesięcy do 3 lat.

Pomimo, iż jest to wykroczenie, organy kontrolne nie mogą zakończyć sprawy nałożeniem mandatu karnego, gdyż w każdym przypadku braku ważnego prawa jazdy - sprawa musi trafić do sądu.

Zgodnie z przepisami sąd musi też orzec środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów. Skutkiem zastosowania zakazu prowadzenia pojazdów jest zakaz ich prowadzenia przez określony okres oraz w zakresie wskazanym w orzeczeniu sądu – oznacza to, że skazany, wobec którego zastosowano zakaz nie będzie mógł przez określony czas prowadzić wszelkich albo określonych w orzeczeniu sądu pojazdów lub pojazdów mechanicznych.

Po orzeczeniu nie można skrócić czasu trwania orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów. 

Co istotne, niezastosowanie się do orzeczonego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów stanowi przestępstwo, o którym mowa w art. 244 Kodeksu karnego, które podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Powoduje także obowiązek orzeczenia zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres od 1 roku do 15 lat (art. 42 § 1a pkt 2 Kk).

W szczególnie uzasadnionych przypadkach sąd może odstąpić od wymierzenia kary lub środka karnego (art. 39 § 1 Kodeksu wykroczeń), co dotyczy również środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów.

Natomiast w praktyce w przypadku omawianego wykroczenia, przepis (w brzmieniu nadanym ustawą z 2 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw - Dz.U. z 2021 r. poz. 2328) obowiązujący od 1 stycznia 2022 r., stanowi, że w razie popełnienia wykroczenia, o którym mowa w § 1, orzeka się zakaz prowadzenia pojazdów. Jego treść nie pozostawia zatem sądowi orzekającemu swobody i wyboru.

Oznacza to obowiązek orzekania przez sąd środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów zawsze, gdy dojdzie do przypisania sprawcy wykroczenia z art. 94 § 1 Kw, popełnionego po 31 grudnia 2021 r.

Zatem uznanie za winnego wykroczenia implikuje konieczność orzeczenia wobec niego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów, a ponieważ obwiniony prowadził pojazd mechaniczny, zakaz winien odnosić się do tożsamego rodzaju pojazdów.

Brak orzeczenia tego środka karnego stanowi o rażącym naruszeniu prawa materialnego, tj. art. 94 § 3 Kw. Obecne orzecznictwo jest dość konsekwentne w tym zakresie (dla przykładu vide: wyrok SN z dnia 16 maja 2024 r. II KK 40/24).

Podsumowując – do czasu rozstrzygnięcia sprawy przez sąd nie można prowadzić pojazdów mechanicznych. Okres zatrzymania prawa jazdy liczony jest od faktycznej daty tej czynności, a nie wydania wyroku przez sąd. Nie można też po raz kolejny przystąpić do egzaminu na prawo jazdy.

Trudno jest określić, jak długo może potrwać rozpatrywanie sprawy przed sądem, ponieważ to w dużej mierze zależy od ilości spraw załatwianych przez dany sąd. Niewątpliwe w mniejszych miejscowościach sprawy są szybciej rozpatrywane, niż w dużych aglomeracjach, gdzie jest znacznie większy wpływ spraw.