Czy opis wydruku w jęz. polskim będzie zrozumiały podczas kontroli za granicą?

Kierowcy w trasie często spotykają różnego rodzaju sytuacje, które powodują konieczność naruszenia przepisów w zakresie czasu prowadzenia, przerw lub odpoczynku.

Do typowych sytuacji należą:

• brak wolnego parkingu,
• niekorzystne warunki atmosferyczne,
• wypadki i inne utrudnienia drogowe.

Często też zdarza się, że kierowca wykorzystując odpoczynek na parkingu musi przestawić pojazd na polecenie służb kontrolnych, obsługi parkingu lub w wyniku innych okoliczności.

Takie sytuacje mogą spowodować naruszenie przepisów i mieć potencjalne konsekwencje podczas kontroli, ale nie w każdym przypadku musi to skutkować karą.

Kierowca może się uchronić od kary jeżeli naruszenie norm czasu pracy kierowców nastąpiło wskutek nieprzewidzianych okoliczności. Takie odstępstwo jednak w żadnym przypadku nie może spowodować zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego.

Dodatkowym warunkiem koniecznym dla uwzględnienia naruszenia na korzyść kierowcy jest odpowiedni wpis na wykresówce lub wykonanie opisu wydruku z tachografu. Taki wpis należy zrobić najpóźniej po przybyciu do miejsca pozwalającego na postój, czyli na pierwszym parkingu, na którym kierowca zatrzymuje się na przerwę lub odpoczynek.

Jeżeli kierowca korzysta z tachografu analogowego musi go otworzyć, wyjąć wykresówkę i dokonać opisu. Otwarcie tachografu co prawda zostawi ślad na wykresówce, ale takie otwarcie tachografu będzie uzasadnione i kontrolujący nie będzie za to sankcjonował kierowcy.

Natomiast w przypadku tachografu cyfrowego kierowca musi wykonać wydruk dzienny aktywności z karty kierowcy i na tym wydruku opisać uzasadnienie naruszenia.

Pamiętać należy, że gdy robimy wydruk z tachografu to widnieje na nim data i godzina jego sporządzenia, tak więc kontrolujący będzie wiedział czy wydruk został sporządzony na pierwszym parkingu, czy też później i czy kierowca w tym zakresie przestrzega przepisów.

Późniejsze sporządzenie wydruku może nie zostać uwzględnione, gdyż przepis wyraźnie stanowi, że taki opis może zostać wykonany na pierwszej przerwie, a jeżeli po naruszeniu rozpoczyna odpoczynek to na pierwszym odpoczynku po naruszeniu.

Kontrolujący może uwzględnić opis kierowcy, ale przed jego uwzględnieniem musi sprawdzić:

• wcześniejsze zapisy kierowcy w celu sprawdzenia jego aktywności (powtarzające się opisy kierowcy mogą budzić wątpliwość kontrolera),
• przyczyny - odstępstwo od ograniczeń w zakresie czasu prowadzenia pojazdu musi być spowodowane wyjątkowymi okolicznościami: wypadek drogowy, niekorzystne  warunki pogodowe, objazdy, brak miejsca na parkingu, itd.
• przyczyna odstępstwa od przepisów nie może być wcześniej znana lub nie można było jej przewidzieć (kierowca jeżdżąc po stałej trasie nie może ciągle przywoływać utrudnień drogowych spowodowanych np. remontem drogi, ponieważ nie jest to sytuacja przez niego nieznana).

Dodatkowo nie należy zapominać, iż wpis kierowcy musi mieć realne odzwierciedlenie w zapisie dokonanym przez tachograf, czyli musi uprawdopodabniać, iż sytuacja przetoczona przez kierowcę mogła faktycznie zaistnieć.

Omawiana sytuacja jest najczęściej subiektywnie oceniana przez kontrolującego. Natomiast w takim przypadku z pomocą zarówno kontrolującym jak i kontrolerom przychodzą wytyczne KE nr 1 oraz nr 3.

Na podstawie tych wytycznych w określonych sytuacjach kontrolerzy powinni uwzględnić opisy kierowcy, o ile oczywiście spełnione są określone przesłanki.

Warto dodać, że w takich przypadkach kierowcy najczęściej popełniają podstawowe błędy, które są przyczyną tego, że kontrola nie uwzględni wydruku.

Przekładem może być częsty wpis kierowcy „brak parkingu”.

Niestety tylko takie wskazanie na wydruku z pewnością nie będzie uwzględnione.

Pamiętajmy, że art. 12 rozp. 561/2006 (WE) jest przepisem szczególnym – wyjątkiem od sztywnych norm czasu pracy, co oznacza że może mieć zastosowanie tylko przy zachowaniu wszystkich przesłanek w nim wskazanych.

Niewątpliwie jednak sam język opisu nie ma znaczenia i nigdy nie jest to przesłanką do odrzucenia wydruku.

Zgodnie z omawianym przepisem z odstępstwa można skorzystać pod warunkiem, że: nie zagraża to bezpieczeństwu drogowemu oraz umożliwia osiągnięcie przez pojazd odpowiedniego miejsca postoju, kierowca może odstąpić od przepisów art. 6–9 w zakresie niezbędnym dla zapewnienia bezpieczeństwa osób, pojazdu lub ładunku. Kierowca wskazuje powody takiego odstępstwa odręcznie na wykresówce urządzenia rejestrującego lub na wydruku z urządzenia rejestrującego, albo na planie pracy najpóźniej po przybyciu do miejsca pozwalającego na postój (art. 12 tiret 1 rozp. 561/2006 WE).

Kolejny przypadek występuje kiedy istnieje konieczność sporządzenia opisu na wydruku przewidują przepisy pakietu mobilności, które dokonały między innymi zmiany artykułu 12 rozporządzenia 561 (WE), co zostało omówione w sytuacji 1.

Pierwsza część tego przepisu została zachowana, ale niestety jest ona bardzo ogólnie skonstruowana, co niewątpliwie powoduje spore problemy w jego praktycznym zastosowaniu.

Oczywiście przedłużenie takie będzie możliwe wyłącznie ze względu na wyjątkowe sytuacje (korki, warunki pogodowe, objazd, postój na granicy i inne nieprzewidziane okoliczności), a kierowca będzie musiał wskazać powody takiego odstępstwa odręcznie na wykresówce lub na wydruku najpóźniej po przybyciu do miejsca docelowego lub odpowiedniego miejsca postoju.

Dodatkowo każdy wydłużony okres pracy trzeba będzie zrekompensować równoważnym okresem odpoczynku wykorzystywanym jednorazowo przed końcem trzeciego tygodnia następującego po tygodniu, w którym doszło do przekroczenia.

W tym miejscu należy podkreślić szczególny charakter tego przepisu - w tym zakaz świadomego zaplanowania dodatkowych czynności dla kierowcy - w sytuacji wykorzystania norm w standardowym wymiarze. Oznacza to, że nie zawsze można skorzystać z tego wyjątku.

Kontrolerzy są szczególnie wyczuleni na sztywne przestrzeganie norm czasu pracy, a obecne taryfikatory kar w zasadzie nie dają żadnej tolerancji umożliwiającej wydłużenie czasu jazdy.

Wobec tego wszelkiego rodzaju przekroczenia będą starannie weryfikowane, a cyklicznie powtarzające się sytuacje przekroczeń, będą z pewnością budziły spore wątpliwości.

Oczywiście przepisy nie precyzują jak często może dojść do przekroczenia, czy to może być raz w okresie kontrolnym dwa, czy też więcej, ale trzeba mieć świadomość, że im częściej to się zdarza, tym bardziej kontrolujący będzie wnikał czy działanie kierowcy wynikało faktycznie z nieprzewidzianych okoliczności, czy też może jest to świadome naginanie przepisów.

Jednym z warunków skorzystania z odstępstwa jest konieczność wykonania szczegółowego opisu wydruku, który musi w sposób jednoznaczny wskazywać przesłankę do skorzystania z odstępstwa.

Podsumowując - skorzystanie z art. 12 dotyczy ruchu krajowego i międzynarodowego i może się odbyć na określonych warunkach, a wszystkie przesłanki wskazane w tym przepisie muszą być ściśle przestrzegane. Warto podkreślić, iż tego rodzaju przypadki powinny być uwzględnione przez kontrolerów, natomiast nie należy zapominać o konieczności sporządzenia odpowiedniego opisu, zaś samo wpisanie np. „zjazd do bazy” będzie z pewnością niewystarczające (art. 12 tiret 2 i 3 rozp. 561/2006 (WE).

W normalnej działalności firm tylko wyjątkowe sytuacje mogą być uzasadnieniem przekroczenia czasu jazdy czy skrócenia odpoczynku.

Nieco inna natomiast jest procedura w nadzwyczajnych okolicznościach, takich jak spotykane w ostatnim czasie sytuacje wywołane epidemią koronawirusa, czy też sytuacja w Ukrainie.

W takich przypadkach firmy przewozowe są szczególnie narażone na niespotykane dotąd utrudnienia, które wynikają z problemów na drogach, czy też konieczności zapewnienia szybkich dostaw.

Władze poszczególnych krajów mogą ustanowić na swoim terenie odstępstwa w różnym zakresie. Mają możliwość zezwolić na odstąpienia od wszystkich norm (wówczas jazda, przerwy i odpoczynki mogą trwać, ile zdecyduje kierowca), ale też umożliwić odstępstwo tylko od określonych przepisów lub tylko w konkretnych przypadkach – przykładowo dać możliwość wydłużenia samej jazdy czy skrócenia odpoczynku.

Zwolnienie może także dotyczyć wszystkich firm lub tylko niektórych, na przykład wykonujących dostawy do sklepów spożywczych czy hurtowni.

Wprowadzenie odstępstwa wymaga zgody Unii Europejskiej, natomiast dopuszczona jest również procedura awaryjna, zgodnie z którą w nagłych przypadkach mogą zostać wprowadzone tymczasowe odstępstwa na okres nieprzekraczający 30 dni.

W przypadku, gdy konkretny kraj wprowadzi na swoim terenie odstępstwa, zarówno kierowca, jak i firma powinni zastosować odpowiednie procedury, żeby z nich skorzystać w taki sposób, aby nie być ukaranym, zarówno w kraju, który wprowadził odstępstwo, jak i poza jego granicami.

Przede wszystkim należy pamiętać, że kierowcy mający obowiązek stosowania tachografu, nawet w przypadku zastosowania zwolnienia z limitów czasu pracy, muszą rejestrować swoją aktywność za pomocą tachografu i nie mogą jeździć bez włożonej do tachografu karty kierowcy lub wykresówki.

Po drugie należy dokładnie zapoznać się z zakresem odstępstwa, ponieważ nie musi to być odstępstwo w pełnym zakresie, a może dotyczyć tylko określonych przypadków, np. dostawy do sklepów spożywczych tak, ale do budowalnych już nie.

W każdym przypadku skorzystania z wyłączenia należy zrobić odpowiedni opis na wydruku z tachografu lub na wykresówce, z podstawą prawną, która powinna być odnotowana w opisie, jest to art. 14 ust. 2 rozporządzenia nr 561/2006 - nie można tego pominąć.

Przypomnę, że normalnie w sytuacjach wyjątkowych kierowcy robą opisy, wskazując jako podstawę do odstępstwa art. 12 rozporządzenia nr 561/2006 (WE) – trzeba pamiętać, żeby robiąc opis, tym razem wpisać inny numer przepisu. Jest to bardzo istotne, ponieważ służby kontrolne w takim przypadku muszą uwzględnić sytuację nadzwyczajną.

Pamiętajmy, że możliwość korzystania z odstępstw na podstawie art. 14 o ile jest wprowadzana, to jest ustalona w każdym kraju oddzielnie i w różnym zakresie. Decyzja danego kraju, że zezwala na określone odstępstwa, dotyczy tylko terenu tego kraju, a w innych krajach tych samych norm rozporządzenia nr 561/2006 nie można łamać „bezkarnie”.

W związku z tym jedynym dokumentem pozwalającym uzasadnić przekroczenie norm czasu pracy będzie również wydruk z tachografu albo wykresówka z opisem, na terenie którego kraju i z jakiej przyczyny doszło do naruszenia.

W przypadku występowania przypadków związanych z czasowymi odstępstwami, służby kontrolne mają obowiązek uwzględnić opisy na wydrukach, co niewątpliwie jest zupełnie inaczej uregulowane niż w omawianej sytuacji 1 i 2 (art. 14 rozp. 561/2006 WE).

Podsumowując - w praktyce mogą zdarzyć się przeróżne sytuacje, skutkiem których jest naruszenie norm czasu pracy kierowców. W każdym przypadku procedura kontroli jest odmienna, a czasami wręcz zupełnie inna.

Kluczem do uniknięcia kary jest wykonany w odpowiednim czasie wydruk z tachografu wraz z odpowiednim opisem przyczyn niezależnych od kierowcy.

Z wieloletniego doświadczenia w pracy w służbach kontrolnych mogę stwierdzić, iż brak uwzględnienia wydruku nie leży po stronie kontrolerów, tylko po stronie samych kierowców. Nie jest prawdą, że język w jakim sporządzony jest opis mam znaczenie, jak również nie jest prawdą, że niektóre służby kontrolne kwestionują wszystkie wydruki z opisami.

Problem niestety leży najczęściej w nieprawidłowo sporządzonym opisie i często sprowadza się tylko do lakonicznego stwierdzenia „brak parkingu”, „wypadek” , „złe warunki atmosferyczne”, „zator” itd.

Niestety takich opisów kontrolerzy z pewnością nie uwzględnią, a kierowca po powrocie do bazy będzie tłumaczył, że kontroler przykładowo ze względu na język nie uznał opisu.